این متن خلاصه‌ای از گفت‌وگوی من، مسعود کوهستانی‌ نژاد، در ویدئویی است که در کانال یوتیوبم منتشر شده. پیشنهاد می‌کنم برای شنیدن توضیحات کامل و دیدن جزییات، حتماً آن ویدئو را تماشا کنید.

همچنین، برای مشاهده و مطالعه مستقیم اسناد انقلاب مشروطه، می‌توانید به وب‌ سایت سند ایران مراجعه کنید؛ جایی که بخش مهمی از تاریخ معاصر کشورمان در آن ثبت و حفظ شده است.در ادامه، متن خلاصه‌شده این ویدئو را می‌خوانیم.

امروز ۱۴ مرداد ماه هستش؛ زمانی که به طور قراردادی از حدود سال ۱۳۰۱ به بعد تعیین شد که سالگرد پیروزی انقلاب مشروطه باشه.به دلیل اهمیت و ارزش این انقلاب، من توضیحات کلی می‌خواستم خدمتتون ارائه کنم.

ابعاد مختلف انقلاب مشروطه

ببینید، انقلاب مشروطه ایران ابعاد مختلفی داره. آنچه که ما به عنوان پیروزی انقلاب مشروطه ازش صحبت می‌کنیم، در واقع پیروزی بعد سیاسی انقلاب مشروطیت هست.این مانع از این نیست که ما انقلاب بعد فرهنگی و اجتماعی نداشته باشیم؛ به ویژه اندیشه مشروطیت بسیار مهمه.
آنچه که به انقلاب مشروطه هویت می‌ده نه پیروزی سیاسیش، بلکه انقلاب فرهنگی مشروطه هست که ده‌ها سال قبل از پیروزی سیاسی شروع شده بود.

آغاز انقلاب فرهنگی مشروطه

در یک حالت کلی، انقلاب مشروطه در ایران از اواسط دوره ناصری شروع شده بود:

زمانی که ناصرالدین شاه سفرهای اروپایی خود را آغاز کرد.

زمانی که توسط سپهسالار، درهای ایران به روی غرب بیشتر گشوده شد.

زمانی که فارغ‌التحصیلان دارالفنون وارد سیستم اداری شدند و اندیشه‌های نو را وارد کردند.

زمانی که مطبوعات از شکل رسمی و دولتی خارج شدند و روزنامه‌هایی چون اختر پدید آمد.

انقلاب فرهنگی مشروطیت در جغرافیای فرهنگی ایران آغاز شد، نه صرفاً جغرافیای سیاسی آن. حاملان این اندیشه در استانبول، قاهره و کلکته فعال بودند و شبکه‌ای فرهنگی به وجود آوردند.

اساس گفتمان مشروطه

اساس گفتمان مشروطه بر تعالی انسان، نوعی اومانیسم و نگرش رنسانسی است؛ نه اروپای قرن نوزدهم، بلکه اروپای قرن هفدهم و هجدهم.
انسان مشروطه در هنر، موسیقی، تئاتر و ادبیات آن دوره تجلی پیدا می‌کند.
در ادبیات مشروطه مثل رمان «عروسی مهرنگیز» (۱۳۲۲ قمری) آزادی و رشد انسان هدف اصلی است.

برای آگاهی بیشتر درباره انقلاب فرهنگی مشروطه، به‌ویژه در حوزه ادبیات، می‌توانید به آثار تألیفی اینجانب مراجعه کنید؛ از جمله مجموعه پنج‌جلدی «عصر مشروطیت و رمان ایرانی» و مجموعه پنج‌جلدی «عصر مشروطیت و رمان خارجی»

تفاوت پیروزی سیاسی و روح مشروطه

انقلاب مشروطه فقط بحث سیاسیش نیست که بگوییم پیروزیش در ۱۴ مرداد اتفاق افتاد و بعد شکست خورد.
تا سال ۱۳۵۷، رژیم ایران رسماً رژیم مشروطیت بود، اما از نظر روح مشروطه، ماجرا متفاوت است.
روح مشروطه که بر آزاداندیشی، آزادی بیان و آزادی انسان استوار بود در مسیر تاریخ دچار آسیب شد.

بازه زمانی شکل‌گیری مشروطه‌خواهی

پیام مشروطه‌ طلبان از اواخر دهه ۱۲۹۰ قمری آغاز شد و تا حدود ۳۰–۳۵ سال ادامه یافت.
ده‌ها روشنفکر، صدها مقاله و آثار ادبی بر محور رشد انسان نوشته شد.
این انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۲۴ قمری به پیروزی سیاسی رسید، اما دستاوردهای آن بعدها به شکل یک انقلاب آموزشی هم دیده شد.

قرارداد تعیین سالگرد مشروطه

انقلاب مشروطه در ربیع‌الثانی به پیروزی رسید، اما به دلیل اختلاف تقویم قمری و شمسی، بعدها مردادماه را به عنوان سالگرد پیروزی سیاسی انتخاب کردند.

شرایط ایران هنگام پیروزی سیاسی

زمان پیروزی سیاسی، ایران در بحرانی‌ترین شرایط خود بود:

بحران فروپاشی کامل
در چنین شرایطی، مشروطه‌طلبان راستین به جای تمرکز بر قدرت، به فرهنگ و آموزش پرداختند.

خطر تجزیه و اشغال توسط نیروهای خارجی

دستاوردهای اصلی مشروطه

یکی از مهم‌ترین دستاوردها، قانون اساسی مشروطه بود که حقوق همه ایرانیان را به رسمیت شناخت.
اما مهم‌تر از قانون، انسان مشروطه بود؛ انسانی اندیشمند که در انقلاب فرهنگی رشد کرده است.

برای درک بهتر قانون اساسی مشروطه و متمم آن، پیشنهاد می‌کنم به پادکستی که در این زمینه تهیه کرده‌ام گوش کنید. برای دسترسی، می‌توانید به کانال بزنگاه‌های تاریخ معاصر در وب‌سایت شنوتو مراجعه کرده و این پادکست را بشنوید.

انجمن‌های ایالتی و ولایتی

پس از پیروزی سیاسی، انجمن‌های ایالتی و ولایتی به عنوان ساختاری برای توزیع قدرت شکل گرفتند.
در آن زمان هنوز «ممالک محروسه ایران» وجود داشت آذربایجان، فارس، خراسان، کرمان و… که نوعی خودمختاری داخلی داشتند.
این انجمن‌ها پیش از تصویب در متمم قانون اساسی، عملاً و بدون قانون رسمی تشکیل شدند و خدمات بزرگی به ایران کردند.

در زمینه قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی نیز، علاوه بر تألیف کتاب و مقالات گوناگون، ویدئو و پادکست‌هایی تهیه کرده‌ام. برای مشاهده این ویدئو و شنیدن پادکست، می‌توانید به کانال بزنگاه‌های تاریخ معاصر در وب‌سایت شنوتو و همچنین کانال یوتیوب مراجعه کنید.

تجلی روح مشروطه در ادبیات و آموزش

در ادبیات مشروطه، نوع انسانی که معرفی می‌شود همان انسان آزاد و آگاه است.
آموزش و پرورش مشروطه که از دوره امین‌الدوله آغاز شد. تا حدود یک دهه پس از جنگ جهانی اول ادامه داشت.

آیا انقلاب مشروطه به اهدافش رسید؟

خیر. دلایل اصلی:

1-پایین بودن سطح سواد و فرهنگ عمومی

2-وجود ساختار قدیمی «ممالک» با استقلال های محلی

3-درگیری انقلاب فرهنگ با چهار جریان قدرتمند:

نیروهای مذهبی (که با اندیشه اصلی مشروطه تفاوت داشتند)

سوسیالیست های قفقازی (با اهداف متفاوت)

جریان دولت گرا که مشروطه را به قانون گرایی تقلیل داد

ساختار اجتماعی و اقتصادی عقب مانده ایران

جمع‌ بندی

وقتی از پیروزی انقلاب مشروطه صحبت می‌کنیم، باید به یاد داشته باشیم که پیروزی سیاسی فقط بخشی از این انقلاب عظیم بود. روح مشروطه یعنی انسان آزاد، اندیشمند و صاحب حق مهم‌ترین میراث این جنبش است.