اخیرا و متعاقب سخنان رئیس جمهور پیرامون «انتقال مرکزیت اقتصادی و سیاسی کشور به جنوب و نزدیکی دریا» یادداشت بلندی از یدالله کریمی پور که دارای سوابق دانشگاهی (رساله دکترا «نواحی بحرانی سیستان و بلوچستان» و مولف کتاب «ژئوپولتیک کرانه های دریایی و ICZM»)، در یکی از پایگاه های خبری منتشر شد که در آن به موضوع «توجه اساسی و هدفمند به سواحل جنوبی در جهت گسترش روابط اقتصادی ایران با جهان و به ویژه اهمیت سواحل مکران بلوچستان»، اشاراتی شده است.

سواحل مکران بلوچستان

«مکران» به عنوان یک واحد جغرافیائی در طول تاریخ، تغییراتی یافته و ضمن حفظ هسته مرکزی آن «بلوچستان»، اضافات و کاستی‎هایی در قلمرو جغرافیایی‎ اش انجام شده است. از آن جمله در اواسط دوره رضا شاه واحد اداری، اقتصادی و فرهنگی در ایران با عنوان «مکران» ایجاد شد که شامل استان‎های سیستان و بلوچستان، کرمان و بخش‎هایی از استان هرمزگان فعلی می‎ شد، به طوری که تمامی منطقه جنوب شرقی ایران عنوان «مکران» یافت. اندکی قبل‎تر از آن و پس از جنگ جهانی اول و برقراری آرامش در ایران، تا چند سال بعد، یکی از مهمترین مباحث مطرح در فضای سیاسی و اداری ایران، عمران منطقه جنوب شرقی ایران بود.

در آن ایام، یکصد سال قبل، طرح‎ها و ایده‎ های مختلفی مطرح شدند که از جمله مهمترین آنها، لزوم انتقال مرکزیت اقتصادی ایران از شمال به جنوب و به ویژه سواحل جنوب و به تبع آن گسترش و تاکید بر مروادات دریایی با جهان و در این چارچوب اتصال راه‎های حمل و نقلی و مواصلاتی ایران به بنادر جنوبی و به خصوص بندر چابهار بود. اما تمامی آن مباحث به نتیجه قابل توجهی نرسید.

بار دیگر و در دهه‎ های 1340 و 1350 بدون توجه به علل ناکامی ایران در به اجرا در آمدن طرح‎های مشابه در دهه 1300- 1310، بار دیگر عمران و توسعه منطقه جنوب شرقی ایران در دستور کار دولت ایران قرار گرفت و البته آن هم به فرجام تلاش‎های پیشین منتهی شد.

مشکل چه بود؟

آیا دغدغه اصلی این نیست که دولت‎های ایران آن مباحث را جدی نگرفته و یا اساسا توانائی اجرای آن طرح ها و ایده‎ ها را نداشتند و یا شاید نمی ‎توانستند آن طرح‎ها و ایده ‎ها را جدی گرفته و به مرحله اجرا برسانند؟

آیا نمی‎ توان تصور کرد که بلوچستان (به همراه کردستان) علاوه بر اینکه یک واحد اداری (استان) همچون دیگر تقسیمات کشور است، از اهمیت و ارزش و جایگاه بسیار مهمتری برخوردار بوده و ملاحظه‎ های بسیار مهم دیگری نیز در مورد بلوچستان مطرح است که در مورد هیچ یک از استان‎های دیگر کشور وجود ندارند؟

و تا هنگامی که آن دغدغه ‎ها در طرح‎های عمرانی منطقه جنوب شرقی ایران (از جمله اقتصاد دریایی ایران) لحاظ نشود، تلاش‎های انجام شده برای توسعه بلوچستان و مکران بی نتیجه مانده و یا نتیجه قابل توجهی را به همراه نخواهد

مشاهده کتاب بلوچستان در عصر قاجار